KAMU ÇALIŞANLARINA ŞİDDET: SAĞLIK ÇALIŞANLARI BAKIMINDAN İNCELEME

Editör: Ece TUNALILI

  Kamu çalışanlarına şiddet, toplumsal bir sorun olarak özellikle son dönemde gündeme gelen bir konudur. Bu mevzubahis konunun etkileri en çok sağlık hizmeti sektörü bakımından görülmektedir. Bu incelememizi sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin türleri, sağlık sektörüne etkileri ve bu durum hakkındaki hukuki koruma ve önleme yolları oluşturmaktadır.

Sağlık çalışanları, kamu çalışanları arasında en çok şiddete maruz kalan gruptur. Sağlık çalışanlarına karşı şiddet, hem çalışanların güvenliği bakımından hem de sağlık kurumlarının verdiği hizmetleri doğrudan olumsuz yönde etkilemektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından küresel bir halk sağlığı sorunu bakımından tanımlanan bu durumun toplumsal etkileri Türkiye’de de görülmektedir. İstatistiklere göre(Yalçın & İlvan,2023) Türkiye’de sağlık çalışanlarının %70’i en az bir kere sözel şiddete, %53,5’i özel tehditlere, %8,5’i ise fiziksel şiddete maruz kalmaktadır. Bu ciddi oranların gösterdiği duruma karşılık olarak hukuki tedbir ve korumalar bulunmaktadır.

   Türk Ceza Kanunu’nda bu konuda düzenlemeler suç teşkil eder şekilde düzenlenmiştir. TCK madde 106’da tehdit suçunu, madde 86’da kasten yaralama suçunu, madde 125’te ise hakaret suçunu düzenlemiştir.

    TCK m.106 ‘Bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden bahisle tehdit eden kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Malvarlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle tehditte ise, mağdurun şikayeti üzerine, altı aya kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.’  

   TCK m.86 ‘(1) Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2)  Kasten yaralama fiilinin kişi üzerindeki etkisinin basit bir tıbbî müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olması hâlinde, mağdurun şikâyeti üzerine, dört aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.’ şeklinde hukuki tanımı ve cezasını belirtirken bu suçun kamu çalışanlarına karşı işlenmesi hali 3. fıkranın c bendinde düzenlenir. ‘Kasten yaralama suçunun;… c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle,… İşlenmesi halinde, şikâyet aranmaksızın, verilecek ceza yarı oranında artırılır.’

TCK m.125 ‘(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden (...) (1) veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.’ şeklinde suçun hukuki tanımını ve cezasını belirtirken kamu çalışanlarına karşı işlenmesi halinde ise bir artırım öngörmüştür. TCK 125. maddenin 3. fıkrasının a bendinde düzenlenmiştir. ‘Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.’

Bu kanuni düzenlemelere ek olarak 2020 yılında Sağlıkta Şiddet Yasası olarak bilinen bir düzenleme yapılmıştır.

(Nalbantoğlu, 2020) ‘17 Nisan 2020 tarihli ve 31102 sayılı Resmi Gazete’de 7243 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun yayınlandı. Kanunda yer alan en önemli düzenleme,  28. madde ile 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’na eklenen fıkralar ile gerçekleştirildi.

Yeni düzenleme ile kamu veya özel sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan sağlık personeli ile yardımcı sağlık personeline karşı görevleri sebebiyle işlenen kasten yaralama, tehdit, hakaret ve görevi yaptırmamak için direnme suçları dolayısıyla suçların cezalarında yarısı oranında artırım yapıldı ve hapis cezalarının süresine bakılmaksızın ertelenmemesine ilişkin hüküm getirildi.

Suçların mağduru olan sağlık çalışanlarına, verdikleri hizmeti verebilecek başka sağlık personelinin bulunması halinde sağlık hizmeti vermekten kaçınma hakkı tanındı.

7243 sayılı Kanun’un 28. maddesi şu şekilde:

“7/5/1987 tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun ek 12 nci maddesine birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Kamu veya özel sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan sağlık personeli ile yardımcı sağlık personeline karşı görevleri sebebiyle işlenen 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan kasten yaralama (madde 86), tehdit (madde 106), hakaret (madde 125) ve görevi yaptırmamak için direnme (madde 265) suçlarında;

a) İlgili maddelere göre tayin edilecek cezalar yarı oranında artırılır.

b) Türk Ceza Kanununun 51 inci maddesinde düzenlenen hapis cezasının ertelenmesi hükümleri uygulanmaz.”

“Şiddetin vuku bulduğu sağlık kurum ve kuruluşunda, faile veya yakınına mağdurun verdiği hizmeti verebilecek başka sağlık personeli ve yardımcı sağlık personeli bulunması halinde hizmet ilgili diğer personel tarafından verilir.”’

Bu yapılan düzenlemede şiddet olaylarının azaltılması ve cezaların caydırıcılığının artması amaçlanmıştır. Aynı zamanda sağlık çalışanları bakımından hukuki güvence güçlendirilmiştir. Toplumsal görüş bakımından ise sağlık çalışanlarına karşı işlenen suçların ‘tolerans gösterilmeyen suçlar’ olarak değerlendirilmesini sağlamıştır.